سهم الارث جنین

سهم الارث جنین: در حقوق هنگامی که از ارث صحبت می­‌شود، منظور انتقال مالکیت دارایی­‌های فرد بعد از وفات او به وراث می­‌باشد. به کسی که ارث می‌­برد وارث و به کسی که فوت کرده مورث گفته می‌­شود و به دارایی متوفی در زمان فوت او ترکه می­‌گویند.

سایر افرادی که زنده‌­اند از حقوق مدنی و اهلیت تمتع برخوردار هستند و به تبع آن ارث هم می‌­برند. اما در رابطه با جنین، از آنجایی که هنوز متولد نشده و تبدیل به یک انسان کامل نشده است، امکان دارد این فرض مطرح گردد که جنین ارث نمی‌­برد.

مطابق ماده‌­ی 957 قانون مدنی، به شرط اینکه جنین زنده به دنیا بیاید از حقوق مدنی برخوردار می‌­گردد. بنابراین جنین هم دارای شخصیت می­‌باشد و حقوقی دارد که مهم ترین آن­ها عبارتند از: حق حیات ،حق ارث بردن و… .

برای این که فردی بتواند ارث ببرد می‌­بایست در زمان مرگ متوفی وجود داشته باشد. قانون ما، در صورتی برای جنین حقوق در نظر می­‌گیرد که زنده متولد شود. یکی از حقوقی که به جنین تعلیق می­‌گیرد، حق ارث بردن است. حقوقدانان می­‌گویند جنینی که متولد شود، حتی اگر یک جیغ بزند و همان لحظه بمیرد، برای اینکه ارث ببرد کافی است.

پس جنین در صورتی ارث می‌­برد که نطفه‌­اش در زمان فوت مورث منعقد شده باشد و زنده متولد شود، حتی اگر بلافاصله بعد از تولد بمیرد.

شرایط ارث بردن جنین

بنابراین همانگونه که گفته شد، برای اینکه جنین ارث ببرد، باید شرایطی وجود داشته باشد و مجموع این شرایط موجب ارث بردن جنین می‌­شود.

• انعقاد نطفه جنین در هنگام فوت متوفی

مطابق این شرط، بایستی در زمان فوت متوفی، حتماً نطفه جنین بسته شده باشد و اگر نطفه­‌ی جنین بعد از فوت مورث منعقد گردد، دیگر جنین ارث نمی‌­برد و در این صورت از ارث محروم می­‌شود.

در تلقیح مصنوعی نیز چنانچه نطفه‌­ی پدر که در زمان حیات وی گرفته شده است تا هنگام وفاتش نگهداری گردد و بعد از فوت او به همسرش تلقیح گردد، به سبب آنکه پس از فوت پدر، نطفه منعقد گردیده، جنین از ارث محروم خواهد شد. زمان منعقد شدن نطفه چنانچه مدت زیادی از آن نگذشته باشد را می­توان از طریق آزمایش‌های پزشکی قانونی، متوجه شد.

• زنده به دنیا آمدن جنین

حیات جنین پس از تولدش حتی در یک لحظه، برای ارث بردن او کفایت می­‌کند، حتی اگر بعد از تولد بمیرد یا توانایی زنده ماندن را نداشته باشد، مانند جنینی که ریه یا کبد ناقص دارد، که پس از مدت زمان کوتاهی فوت خواهد کرد که در این حالت ارث به او تعلق می­‌گیرد و سهم الارثش به وراث او می­‌رسد. بنابراین طبق این شرط در صورتی که جنین مرده به دنیا بیاید، از ارث محروم خواهد گردید.

لازم به ذکر است حالتی وجود دارد که در آن ممکن است حیات جنینی تا لحظه­‌ی تولد قطعی باشد اما در حیات بعد از تولد، تردید وجود داشته باشد که در این حالت آن جنین ارثی نخواهد برد. و چنانچه نوزاد در اثنای تولد بمیرد، یعنی به عنوان مثال بعد از خروج سر، گردن، سینه و دست­‌ها و قبل از خروج شکم و پاها بمیرد، ارث نمی­‌برد؛ چرا که تنها هنگامی می­توان گفت جنین، زنده متولد شده است که بعد از خروج تمام اعضای بدن، زنده باشد.

چگونگی تقسیم ارث جنین

در رابطه با تقسیم ارث جنین ماده ی 878 قانون مدنی بیان می­‌کند: «هرگاه در حین موت مورث، جنینی باشد که قابل وراثت است و مانع ارث تمام یا برخی از وراث دیگر می شود، تقسیم ارث صورت نمی گیرد تا حال وی مشخص شود و چنانچه مانع از ارث هیچ یک از وراث نباشد و آن ها قصد داشته باشند ترکه را تقسیم نمایند باید برای حمله حصه ای که مساوی حصه 2 پسر از همان طبقه باشد کنار بگذارند و حصه هر کدام از وراث مراعا است تا حال حمل مشخص شود.»

پس طبق حکم ماده ی 878 قانون مدنی، جهت حفظ سهم الارث جنین و ضایع نشدن حقوقش، 2 حالت ممکن است: یا جنین مانع ارث بردن دیگران می­‌گردد یا مانع نمی­‌گردد.

هنگامی که جنین مانع ارث بردن دیگران است: در صورتی که جنینی که قابلیت وراثت دارد، یعنی 2 شرط گفته شده را دارد، مانع ارث بردن همه یا برخی از خویشاوندان خود گردد، تقسیم ارث انجام نمی‌­گیرد تا جنین به دنیا آید. به عنوان نمونه، اگر متوفی یک خواهر و یک برادر داشته باشد، اموال او تا هنگامی که وضعیت جنین از لحاظ زنده متولد شدن یا نشدن معلوم نشود میان خواهر و برادر متوفی تقسیم نخواهد شد.

حالتی که جنین مانع ارث بردن دیگران نمی‌­شود: در صورتی که جنین مانع ارث بردن هیچ یک از خویشاوندان متوفی نباشد و آنان قصد داشته باشند قبل از تولد جنین، ترکه را میان خود تقسیم کنند، باید برای جنین سهمی به اندازه ی سهم 2 پسر کنار بگذارند و بقیه را میان وراث تقسیم کنند تا وضعیت جنین معلوم گردد. چنانچه جنین،‌ مرده به دنیا آید سهم کنار گذاشته شده برای وی نیز میان وراث تقسیم خواهد گردید.

ارث جنین متولد از زنا

مطابق ماده­ی 884 قانون مدنی، فرزند متولد شده از زنا از والدین و اقوام خود ارث نمی‌برد. پس نوزاد متولد از زنا ملحق به زانی نمی­‌باشد. ولی چنانچه حرمت رابطه‌ای که نوزاد نتیجه­‌ی آن می­‌باشد نسبت به یکی از والدین ثابت گردد، اما نسبت به دیگری به واسطه اکراه یا شبهه زنا ثابت نباشد، نوزاد از جانب او و اقوامش ارث خواهد برد.

مقصود از شبهه این است که زن و مرد یا یکی از آنان با تصور اینکه رابطه مشروع است با هم رابطه جنسی برقرار کنند، در حالی که در حقیقت آن رابطه مشروع نباشد.

اداره کردن سهم الارث جنین

ولی یا وصی منصوب از سوی پدر و جد پدری وظیفه­‌ی اداره کردن سهم الارث جنین را خواهد داشت. در صورتی که جنین، ولی یا وصی نداشته باشد، دادگاه برای اداره سهم الارث وی یک نفر را به عنوان امین تعیین می‌­کند. البته بر اساس ماده­‌ی 120 قانون امور حسبی، سمت امینی که برای حفظ اموال جنین تعیین شده است بعد از تولد نوزاد زایل می شود. پس چناچه جنین زنده به دنیا بیاید با توجه به زوال سمت امین معین شده، اگر پدر و جد پدری داشته باشد، آنان عهده دار اداره اموال وی خواهند بود و اگر نداشته باشد برای نوزاد، نصب قیم می­‌شود.

درخواست نصب قیم از سمت دادستان و یا اداره امور سرپرستی شهرستان به دادگاه خانواده تقدیم می‌­گردد و قیم منصوب با حکم دادگاه و با اجازه و نظارت دادستان، اموال نوزاد را نگهداری می­کند. او همچنین وظیفه دارد گزارش کار خود را به دادسرا تقدیم کند.