تقسیم بندی اسناد در ایران

اسناد در ایران به دو دسته تقسیم می شوند: 1-سند عادی 2-سند رسمی

مطابق قانون برای انجام هر نوع قراردادی باید سند تنظیم گردد،در ماده 1284 قانونگذار سند را اینگونه تعریف کرده است:که سند عبارت است از هر نوشته که در مقام دعوا یا دفاع قابل استناد باشد.

ویژگی های سند: الف)نوشته بودن: سند الزاما باید کتبی باشد.

ب)قابلیت استناد: هر نوشته ایی را نمی توان سند محسوب کرد،نوشته ایی سند محسوب می شود که قابلیت استناد داشته باشد.

سند رسمی:

در ماده ۱۲۸۷ سند رسمی بدین صورت تعریف شده است که: تمامی اسنادی که در دفاتر اسناد، اداره ثبت اسناد و املاک، یا در نزد ماموران رسمی تنظیم شده باشد، سند رسمی به شمار می رود. در غیر این صورت می توانیم این اسناد را، سند عادی بنامیم.

به چه سندی، سند عادی گفته می شود؟

هر سندی که رسمی نباشد، عادی محسوب می شود. بنابراین کلیه وصیت نامه های عادی، دفاتر تجاری، اسناد تجاری نظیر چک و سفته، عادی محسوب می شوند.

تفاوت سند عادی و رسمی

قدرت اجرایی

اسناد رسمی نسبت به اسناد عادی از قدرت اجرایی بالاتری برخوردار هستند .البته به این معنا نیست که اسناد عادی به هیچ عنوان قدرت ندارند، بلکه طبق قانون اصل بر عدم قدرت اجرایی این اسناد است.

میزان اعتبار

اسناد رسمی هم از نظر اشخاص ثالث و هم از لحاظ اصحاب دعوی دارای اعتبار می باشد. در حالی که اسناد عادی برای اشخاص ثالث از اعتبار برخوردار نیست.

 اثبات اصل بودن یا جعلی بودن

اسناد رسمی به دلیل این که تمامی مواد قانونی در آن ها رعایت شده است، فقط می توانند مورد ادعای جعل قرار گیرند.اما اسناد عادی علاوه بر این که می توانند مورد ادعای جعل قرار گیرند، به راحتی نیز قابل انکار و تکذیب می باشند. زیرا در هیچ محلی رسمی به ثبت نرسیده اند و تنها دو طرف قرارداد از اعتبار آن اطلاع دارند.

تشریفات اسناد

تمامی تشریفاتی که باید در تنظیم اسناد رسمی رعایت شود، در قانون ذکر شده است. اما اصل در تنظیم اسناد عادی، عدم تشریفات آن می باشد. یعنی طرفین قرارداد نیازی نیست برخی قوانین را به صورت امره در تنظیم این دسته از اسناد رعایت کنند.در حالی که همین مسئله و رعایت همین قوانین آمره در تنظیم اسناد رسمی، جزو ملزومات مهم قانون به شمار می رود.

نحوه تنظیم

معمولا حضور یک مامور رسمی دولت در حین تنظیم سند رسمی، الزامی می باشد. اما در اسناد عادی چنین مسئله ای حائز اهمیت نیست.

رونوشت اسناد

یکی از مهمترین تفاوت سند عادی و رسمی، در ثبت سند می باشد. زیرا معمولا اسناد عادی در هیچ دفتر خانه ای به ثبت نمی رسند و اگر به ثبت برسند دیگر یک سند عادی به شمار نمی روند. از این رو الزام به تنظیم سند رسمی طبق قانون می تواند اهمیت بیشتری به سند بخشد.اسناد رسمی به دلیل این که در دفاتر اسناد به ثبت میرسند، به راحتی قابلیت تهیه رونوشت از آنها وجود دارد.

انواع سند رسمی:

1)  اسناد رسمی لازم الاجرا: اسنادی هستند که قانون به آنها قدرت اجرایی داده است. ماده ی ۹۲ قانون ثبت اسناد و املاک، مفاد کلیه اسناد رسمی راجع به دیون و سایر اموال منقول را لازم الاجرا می داند.ماده ی ۹۳  نیز بیان می نماید که کلیه اسناد رسمی راجع به معاملات املاک ثبت شده لازم الاجرا هستند.

2)  اسناد رسمی غیر لازم الاجرا: به غیر از موارد فوق، سایر اسناد را نمی توان بدون اقامه ی دعوا و گرفتن حکم اجرا نمود. به این دسته اسناد غیر لازم الاجرا گفته می شود.