تغییر جنسیت چیست؟
هر گونه تبدیل، اصلاح و یا تغییری است که در جنس فرد به وجود آید، بطوری که وضعیت فعلی او از نظر زن یا مرد بودن با حالت سابق او متفاوت باشد را تغییر جنسیت مینامند.
به اعتقاد همه فقيهان شيعه، ملاک ارث، جنسیت فعلی فرزندان است. پس هرگاه خواهر و برادر به جنس مخالف تبدیل شوند، نسبت یا قرابت نسبی میان آن دو از بین نمی رود، بلکه نسبت آنها برعکس می شود؛ یعنی برادر، خواهر و خواهر، برادر می شود.
بنابراین، اگر مثلا شخصی پسر باشد و قبل از مرگ پدرش، تغییر جنسیت دهد، مانند پسران ارث نمی برد، بلکه مانند دختر ارث می برد؛ زیرا ملاک آن است که این عناوین در حال مرگ مورث فعلیت داشته و صدق کند. این مسئله را در دو حالت بررسی می کنیم:
۱- ارث بردن فرد تغییر جنس داده از والدین خودش
۲-ارث بردن والدین تغییر جنس داده از فرزند خویش
ارث بردن فرد تغییر جنسیت داده از والدین خودش در مواردی که شخص قبل از فوت یکی از والدین خویش، تغییر جنسیت می دهد؛ یعنی پس از تغییر جنسیت، فوت یکی از والدین اتفاق می افتد، و در مواردی بعد از مرگ یکی از والدین، و قبل از تقسیم ترکه تغییر جنسیت صورت می گیرد.
میزان ارث شخص دو حالت دارد:
تغییر جنسیت قبل از فوت یکی از والدین
هرگاه فردی، جنسیت خویش را تغییر دهد، و آن گاه یکی از والدین وی فوت کند، برای مثال، اگر پسری به دختر تبدیل شود، ملاک ارث در این موارد جنسیت فعلی فرزندان است. همانطور که پیشتر بیان شد، هرگاه خواهر و برادر به جنس مخالف تبدیل شوند، نسبت یا قرابت نسبی میان آن دو از بین نمی رود، بلکه نسبت آنها برعکس می شود.
با وجود اشتراک آنها در نسبت، و تولد آنها از یک پدر و مادر، تبدیل شدن دو عنوان، آنها را از نسبت خواهر برادری خارج نمی کند. به عبارت دیگر، عنوان اخ (برادر) برای جنس مذکر و عنوان اخت (خواهر) برای جنس مونث است.
پس از تبدیل جنس مذکر و مونث، لامحاله عنوان برادر و خواهر نیز تغییر می کند. احکامی همچون ارث و مانند آن بر عناوین مختص به مرد یا زن مانند: دختر، پدر، خواهر، برادر و مانند آن مترتب می شود و احكام با تغییر جنسیت به جهت اینکه موضوعشان هم اکنون صدق نمی کند، باقی نمی مانند:تغییر جنسیت بعد از فوت یکی از والدین.
اگر بعد از مرگ پدر و قبل از تقسیم ترکه تغییر جنسیت صورت گیرد، به نظر می رسد در این حالت، باید جنسیت زمان مورث ملاک و مبنا باشد. دلیل این امر واضح است؛ چه این که فرد پس از فوت پدر یا مادرش تغییر جنسیت داده است. پس حقی برای وی ثابت شده است و تغییر جنسیت بعدی تاثیری در این مسئله ندارد.
ارث بردن والدین تغییر جنس داده از فرزند خویش
هرگاه پدر تغییر جنسیت دهد به زن تبدیل شود، در مجموع سه حالت وجود دارد: احتمال اول، اینکه رابطه توارث به طور کامل قطع می شود و والدین تغییر جنس داده از فرزند خود ارث نمی برند. احتمال دوم، اینکه رابطه توارث قطع نمی شود و پدر به اندازه دو ثلث ارث می برد ولو این که تغییر جنسیت داده به زن تبدیل شده است، نیز مادر یک سوم ارث می برد.
والدین تغییر جنسیت داده از فرزند ارث نمی برند احتمال اول آن بود که والدین تغيير جنس داده، اصلا از فرزند خود ارث نمی برند و رابطه توارث، به طور کامل قطع گردد. در توجیه این احتمال می توان گفت: پس از مرگ فرزند، برای اینکه پدر و مادر از فرزند خویش ارث ببرند، لازم است عنوان اب و ام در حین وفات فرزند باقی باشد، حال آنکه این عنوانها تغییر کرده است.
احتمال فوق بعید و غیرقابل قبول است و هیچ کس به آن معتقد نشده است، بلکه تنها به عنوان یک احتمال مورد بررسی قرار گرفته است.
حتی اگر پس از تغییر جنسیت، در صدق عنوان پدر و مادر تردید داشته باشیم، نمی توان گفت: رابطه توارث به دلیل تغییر جنسیت بین پدر و فرزند و مادر و فرزند قطع می شود. به عبارت دیگر، بنابراین، نه در فقه امامیه و در قانون مدنی ایران به مانع بودن تغییر جنسیت اشاره ندارد و والدین تغییر جنسیت داده می توانند از فرزند ارث ببرند.
پدر تغییر جنسیت داده دو سوم و مادر تغییر جنس داده یک سوم ارث می برد. احتمال دوم که قوی تر نیز هست این است که پدر یا مادری که تغییر جنسیت داده اند، از فرزند (فوت شده) ارث می برند. امام خمینی و بقیه فقیهان اسلامی اصل وجود ارث را پذیرفته اند.
استمرار قرابت نسبی پس از تغییر جنسیت پدر یا مادر، نسبت میان والدین و فرزندان قطع نمی شود، بلکه فرزند عرفا و شرعا فرزند پدر و مادر خویش حساب می شود. به مقتضای ثبوت نسب، ارث نیز ثابت است؛ یعنی گویا نسب به منزله علت و ارث به منزله معلول است، مگر در مواردی که مانع در کار باشد و تغییر جنسیت از موانع ارث محسوب نمی شود.
پرسشی که ممکن است در اینجا مطرح می شود این است که در وضعیت جدید، یعنی پس از تغییر جنسیت درباره صدق عنوان پدر و مادر شک داریم؛ بنابراین می توان با استصحاب عنوان پدر و مادر، به بقای عنوان پدر و مادر حکم کرد و در این حالت، ارث آنان نیز ثابت می گردد؛ یا اینکه گفته شود: پس از تغییر جنسیت پدر یا مادر به دلیل شک در ثبوت ارث، حالت سابقه، یعنی حدود ارث قبل از تغییر جنسیت را استصحاب می کنیم.
پس از تغییر جنسیت، عنوان پدر و مادر هم چنان صادق است و با وجود صدق عنوان پدر و مادر نیازی به استصحاب ارث آن دو نیست؛ زیرا اصل عملی وقتی ارزش دارد که دلیل اجتهادی وجود نداشته باشد و با وجود صدق دو عنوان یاد شده، اطلاق ادله ارث شامل آنها می شود واستصحاب موضوعیت ندارد؛ چون مجرای اصول، موارد شک است و در این فرض شک نداریم تا سراغ استصحاب رویم.
بنابراین، در اصل ارث پدر و مادر، پس از تغییر جنسیت، تردیدی نیست؛ چنان که این دو حاجب کسانی می شوند که از لحاظ خویشاوندی با محیط در رتبه بعدی قرار دارند؛ و ملاک ارث، همان اولویت (نزدیک تر بودن به میت) پدر و مادر پس از تغییر جنسیت است.
به نظر می رسد میزان ارث پدر یا مادری که تغییر جنسیت داده است، بر اساس زمان انعقاد نطفه است؛ یعنی برای پدر در حال انعقاد نطفه، دو سوم است هر چند بعدا تغییر جنسیت داده و به زن تبدیل شود و نیز برای مادر یک سوم است هر چند تغییر جنسیت داده و به مرد تبدیل شود و دلیل این امر آن است که به مقتضای کتاب، سنت و اجماع ارث ثابت شده است و هیچ ملاکی برای تقسیم ارث باقی نمی ماند مگر ملاک تقسیم به لحاظ زمان انعقاد نطفه.
اما ملاک تقسیم ارث، بر اساس زمان فوت فرزند به اینکه، مرد فعلی (مادر پس از تغییر جنسیت) دو سوم وزن فعلی (پدر پس از تغییر جنسیت) یک سوم، قابل قبول نیست؛ چون این مبنا، «دو سوم و یک سوم» برای عنوان پدر و مادر است و مرد فعلی، پدر حساب نمی شود، چون فرزند از نطفه به وجود نیامده است.
راه های تغییر جنسیت
مجموعه راههایی است که انسان تراجنسی یا ترنس و دو جنسی را به ظاهر جنسی مورد قبول ذهن و درون او نزدیک می کند. مطابق فتوای امام خمینی در جلد دوم تحریر الوسیله، عمل تغییر جنسیت در ایران بر خلاف بسیاری از کشورهای اسلامی مجاز است.
فتوای امام خمینی در خصوص تغییر جنسیت
- تغییر جنس دادن مرد به زن و بالعکس تغییر جنس زن به مرد، همچنین اقدام شخص خنثی به منظور ملحق شدن به یکی از دو جنس ظاهرا حرام نیست (جلد دوم تحریر الوسیله مبحث منها تغيير الجنسيه مساله ۱)
مراحل تغییر جنسیت
۱) تشخیص و اطمینان از وجود تضاد بین جسم و روان به کمک حداقل دو روانپزشک با تشکیل پرونده مشاوره ابتدایی
۲) مراجعه به دادگاه خانواده و طرح درخواست تغییر جنسیت.
۳) ارجاع دادگاه به پزشکی قانونی برای تأثیر اختلال جنسی توسط پزشکان و راون پزشکان معتمد پزشکی قانونی
۴) صدور حکم دادگاه و مراجعه به مراکز درمانی مانند بیمارستان حضرت زهرا که از سوی وزارت بهداشت قانون انجام عمل های تغییر جنسیت معرفی شده اند.
البته در روش دیگر می توان با طرح مستقیم درخواست در دادگاه بر سرعت عمل این خواسته افزود. قابل ذکر است که برای انجام عمل تغییر جنسیت، وام بلاعوض از سوی سازمان بهزیستی به افراد پرداخت می شود. این هزینه به طور معمول برای جلسات مشاوره، لیزر پوست و بالاخره هزینه جراحی به افراد متقاضی پرداخت می شود.
تغییر جنسیت زوج یا زوجه
اگر مرد یا زنی پس از ازدواج، تغییر جنسیت دهد، مرد نمی تواند به این دلیل که دیگر زن شده است، یا طرف مقابل، زن نیست از پرداخت مهریه خودداری کند و اگر چه رابطه زوجیت یا تغییر جنسیت ادامه پیدا نخواهد کرد، اما مرد (که حالا زن شده یا همسر او مرد شده) در صورتی که طرف مقابل درخواست مهریه کند مکلف به پرداخت مهریه است.
با انجام تغییر جنسیت، زوج همچنان ملزم به پرداخت نفقه ایام زوجیت خواهد بود، اما تکلیف نگه داشتن عده توسط زوجه ساقط می شود.در خصوص ارث نیز، با انجام تغییر جنسیت زوجین از یکدیگر ارث نخواهند برد.
تقاضای تغییر جنسیت
تقاضای تغییر جنسیت، باید با رعایت تشریفات قانونی و از طریق دادگاه خانواده باشد.
برای صدور رای تغییر جنسیت نظریه پزشکی قانونی لازم است.شخص متقاضی باید به مدت یک سال جلسات روان درمانی را تحت نظر روانپزشک بگذراند.پس از صدور حکم و تغییر جنسیت: ١. نام شخص باید تغییر کند. ٢. اگر متاهل باشد، ازدواجش باطل می شود. ۳. طبق جنسیت جدید با وی رفتار می شود.
تغییر جنسیت زنان متاهل
اگر تغییر جنسیت پیش از نزدیکی باشد، مهریه ای به وی تعلق نمی گیرد. اگر تغییر جنسیت پس از نزدیکی باشد،مستحق مهریه است. چون نکاح باطل شده، نفقه ای ندارد.
نظرات کاربران