ارث

ارث در لغت به معنای، انتقال غیر قردادی چیزی، از شخصی به شخص دیگری است و در اصطلاح حقوقی مقصود از آن را انتقال مالکیت اموال متوفی، پس از فوت به وراث میگویند.

برای آنکه مالکیت ورثه بر،ترکه متوفی محقق شود،ابتدا باید حقوق و دیونی که به ترکه متوفی است ادا بشود. مطابق ماده 868 قانون مدنی:مالکیت ورثه نسبت به ترکه متوفی مستقر نمی شود، مگر پس از ادا حقوق و دیونی که به ترکه متوفی تعلق گرفته است.

ترکه:کلیه اموال متوفی قبل از تصفیه ارث (6 مرحله تصفیه ترکه) میباشد.

یعنی اموال و دارایی متوفی حین فوتش را ترکه مینامند.

مراحل تصفیه ترکه

-مرحله اول:برداشتن هزینه کفن و دفن است.

-مرحله دوم:هزینه حفظ و نگهداری اصل ترکه است(یک سوم)وصیت است،که بدون اجازه وراث است.

-مرحله سوم:هزینه مراسم مثل چهلم و سال میت است.

-مرحله چهارم:تاًدیه دیونی است که همراه با رهن(وثیقه)است.

-مرحله پنجم:تاًدیه دیون ممتاز است.مثل(مهریه،نفقه،هزینه خدمه،پزشک شخصی و…)

-مرحله ششم:اجرای وصیت است.زیاده بر ثلث ترکه است که با اجازه وراث است.

موجب ارث

1-نسب (یعنی خانواده،کسانی که از یکدیگر ارث می برند).

2-سبب (زوجیت سبب ارث است. این خویشاوندی بر اثر ازدواج است که هر یک از زوجین که در حیین فوت دیگری زنده باشد از او ارث می برد).

شرایط عمومی تحقق ارث میان زوجین

-فوت همسر(مورثّ): تا زمانی که زن ویا شوهر زنده باشد،تمام اموال و حقوق مالی اش در اختیار خود او خواهد بودو پس از مرگ است که اموال به جا مانده از وی به ناچار باید میان ورثه او تقسیم شود.

-زنده بودن زوج یا زوجه(وراث) حین فوت همسر(مورثّ)  

نحوه تعیین سهم‌الارث وراث متوفی در قانون چگونه است؟

افرادی که از شخص متوفی ارث می‌برند، ورثه نامیده می‌شوند.

هرچند گاهی نیز شخص متوفی ( فوت شده ) در زمان حیاتش، برخی اموال خود را از طریق درج در وصیت‌نامه به دیگران می‌بخشد، اما در این میان اشخاص ذی‌نفع دیگری نیز غیر از وراث ( ورثه ها ) وجود دارند که از اموال متوفی، سهمی دریافت می‌کنند.

بر اساس ماده 250 قانون امور حسبی، رد ترکه ( ارثیه ) باید در مدت یک ماه از تاریخ اطلاع وراث به فوت مورث به عمل آید و اگر در این مدت نامبرده در رد ترکه، نظری ارایه ندهد، در حکم قبول آن خواهد بود.

در صورتی که ورثه ترکه را قبول کنند( ورثه ارثیه را قبول کند )، هر یک مسئول پرداخت تمام دیون متوفی به نسبت سهم خود خواهند بود،مگر اینکه ثابت کنند دیون متوفی زاید بر ترکه است و در صورت قبول نکردن ترکه، از پرداخت بدهی‌های متوفی، معاف خواهند بود.( ورثه ها بابد از محل ارثی که میبرند باید بدهی فرد فوت شده را پرداخت کنند )

دارایی‌های متوفی به دو بخش مثبت و منفی تقسیم می‌شود. بخش مثبت آن عبارت از حقوق، اموال و مطالبات متوفی از اشخاص دیگر بوده و بخش منفی آن، بدهی‌هایی است که متوفی به دیگران حتی وارثان خود دارد که در مجموع با عنوان ترکه تعیین می‌شود.

برای حفظ و رساندن ترکه به وارثان و دیگر صاحبان آن، اقداماتی از قبیل: مهر و موم ترکه، تحریر ترکه و اداره آن باید انجام شود که در صلاحیت دادگاه عمومی آخرین اقامتگاه متوفی است و در صورت نداشتن اقامتگاه در ایران، در صلاحیت دادگاه آخرین محل سکونت متوفی خواهد بود.

دادگاه صالح به درخواست ورثه یا نماینده آن‌ها یا طلبکار متوفی که دارای سند رسمی طلب یا حکم قطعی نسبت به آن باشد و وصی متوفی، فورا و با ابلاغ وقت مهر و موم ترکه به اشخاص ذی‌نفع، به مهر و موم ترکه اقدام می‌کند.

بر اساس ماده 206 قانون امور حسبی، تحریر ترکه، تعیین مقدار ترکه و بدهی‌های متوفی است. این کار به طور معمول بدون مراجعه به دادگاه توسط وارثان و طلبکاران متوفی انجام می‌شود.( یعنی وراث میتوانند بدون مراجعه به دادگاه، خودشان مقدار اموال باقیمانده از فرد فوت شده و مقدار بدهی  وی را محاسبه کنند )

اگر اختلافی در این میان باشد یا اینکه در میان وارثان شخص غایب یا محجوری (سفیه، دیوانه، کودک) باشد، از دادگاهی که آخرین اقامتگاه یا منزل متوفی در آن بوده است، درخواست تحریر ترکه می‌شود، البته این درخواست از ورثه یا نماینده قانونی آن‌ها مانند وکیل و وصی برای اداره اموال متوفی پذیرفته می‌شود.

پس از آن که ورثه ترکه را قبول کردند، هر یک از آن‌ها عهده‌دار پرداخت بدهی‌های متوفی به نسبت سهم خود خواهند بود. اگر میزان ترکه کفاف بدهی را ندهد باید این عدم کفایت را ثابت کنند.

وارثی که ترکه را قبول کرده است، تا زمانی که تصرفی در ترکه نکرده باشد (مثلا مالی از آن را نفروخته باشد) می‌تواند ترکه را رد کند.

ورثه طی یک ماه از تاریخ اطلاع از فوت مورث، اگر بخواهند ترکه را رد کنند، باید نظر خود را کتبی یا شفاهی به دادگاه اطلاع دهند که اطلاع مربوط در دفتر مخصوص، ثبت خواهد شد. در غیر این صورت پس از یک ماه مذکور، فرض می‌شود که ترکه را قبول کرده‌اند. رد ترکه از سوی ورثه به معنای رد سهم‌الارث خود نیست.

همچنین در مورد نفقه باید گفت که مطابق ماده 1206 قانون مدنی، در هر حال زوجه می‌تواند برای نفقه زمان گذشته خود اقامه دعوی کند و طلب وی از بابت نفقه مزبور طلب ممتاز بوده و در صورت افلاس یا ورشکستگی شوهر، زن مقدم بر غرما (طلبکاران) خواهد بود یعنی اگر شوهر چند بدهی داشته باشد اول باید از اموالش مهریه و نفقه همسرش را پرداخت کنند.