ازدواج موقت و شرایط آن

ازدواج، مبنای شکل­گیری نهاد خانواده و مسیر گذر از جوانی به بزرگسالی و مهم­ترین واقعه در زندگی فردی محسوب می­شود. یک نهاد اجتماعی و حقوقی مهم، ازدواج است، که از طریق فراهم نمودن مجموعه­ای از حقوق، امتیازات، تعهدات، وظایف و مسئولیت­ها، روابط زناشویی را مورد حمایت قرار می­دهد و موجب بقا و تداوم نهاد خانواده و ساختار اجتماعی می­گردد. هم از دیدگاه فرد، هم از نظر زیستی و هم از منظر اجتماعی، هیچ نهادی مانند ازدواج، جهانی، ثابت و پایدار نیست. به همین جهت، هیچ نهادی مانند آن تحت تأثیر دگرگونی­های اجتماعی قرار نمی­گیرد.

به طور کلی از دیدگاه اسلام ازدواج به دو صورت ازدواج دائم و موقت انجام می­گیرد.

ازدواج موقت چیست؟

ازدواج موقت که به آن، صیغه نیز گفته می­شود، نوعی قرارداد ازدواج بوده که به طور موقت و برای مدتی معین بین زن و مرد برقرار می­شود. به بیان دیگر، این ازدواج، نوعی پیوند زناشویی همراه با مهریه است، با این تفاوت که دارای مدت زمان مشخصی است و می­بایست میزان مهریه در آن، تعیین گردیده باشد. این مدت زمان ممکن است از 1 ساعت تا چندین سال، متغیر باشد. شایان ذکر است که با پایان یافتن زمان مورد توافق، عقد، خود به خود و بدون اجرای صیغه طلاق باطل می­گردد و زن باید عده نگه دارد. در این نوع ازدواج، نفقه زوجه بر زوج واجب نبوده و از یکدیگر نیز ارث نخواهند برد.

ازدواج موقت

ازدواج موقت که با خواندن صیغه محرمیت انجام می­گیرد، ازدواجی است که در مقابل ازدواج دائم قرار داشته و در آن برای مدت مشخص و محدود با تعیین مهریه، عقد ازدواج میان زن و مرد بسته می­شود و پس از به پایان رسیدن مدت آن، محرمیت زن و مرد از میان می­رود. ازدواج موقت به نام­های زیر مشهور است:

• نکاح منقطع
• متعه
• ازدواج موقت
• صیغه (موقت)

تفاوت ازدواج موقت با ازدواج دائم

بین ازدواج موقت و ازدواج دائم در زمینه­ی تعداد زنانی که مرد می­تواند عقد کند، تعیین مدت ازدواج، قابلیت و سهولت در فسخ و انحلال ازدواج از جانب طرفین، عده­ی کوتاه مدت، ضرورت وجود مهریه و عدم تعهد نفقه، تفاوت­هایی وجود دارد.

احکام عقد ازدواج موقت

در ازدواج، چه به صورت دائم باشد و چه به صورت موقت، باید صیغه جاری شود و صرفاً رضایت زوجین، کافى نیست. صیغه عقد را هم زن و هم مرد می­توانند بخوانند و هم می­توانند شخص ثالثی را وکیل قرار دهند که از طرف آن­ها صیغه را بخواند.

نکته: وکیل لزوماً مرد نیست و زن نیز مى­تواند براى خواندن صیغه عقد از طرف دیگرى وکیل گردد.

با نظر به اینکه چه کسی صیغه را می­خواند، عبارت­های آن متفاوت است. طبق نظر بعضی از مراجع تقلید، ترجمه فارسی آن را نیز می­توان خواند و قابل قبول است. جمله صیغه از قرار زیر است:

1-  جمله صیغه محرمیت برای زن بدین ترتیب است: “زوجتک نفسی فی المده المعلومه، علی المهرالمعلوم” با ترجمه: “من خودم را به همسری تو در آوردم با مدت معین و با مهر معین.” و سپس مرد باید پاسخ بدهد: “قبلت” یعنی “قبول کردم.

2-  خطبه صیغه برای مرد اینگونه است: “زوجت موکلتی (نام زن) نفسی، فی المده المعلومه، علی المهر المعلوم” که یعنی:”من موکلم را به ازدواج خود در آوردم در مدت و مهر مشخص شده.” و در جواب آن زن باید بگوید: “قبلت التزویج” و ترجمه آن:” قبول کردم این ازدواج را” است.

3-  جمله صیغه برای شخص سوم: “زوجت موکلتی (نام زن) موکلی (نام مرد) فی المده المعلومه علی المهر المعلوم” یعنی “موکل خودم (نام زن) را به تزویج (نام مرد) در آوردم، در مدت مشخص و با مهریه ی مشخص” و بعد به وکالت از مرد بگوید: “قبلت التزویج لموکلی (نام مرد)”.

شرایط ازدواج موقت

در ازدواج موقت، علاوه بر شرایطی که برای صحت نکاح دائم باید رعایت گردد، وجود 2 شرط دیگر نیز الزامی است که عبارتند از:

1-  تعيين مهر:

برخلاف عقد دائم كه اگر مهریه پیش از عقد و يا در زمان عقد تعیین نگردد، عقد باطل نخواهد شد، بلكه پس از عقد نيز مي توان بر حسب مورد، مهريه را تعيين نمود، اما در ازدواج موقت، چنانچه مهریه تعيين نگردد، عقد باطل است؛ یعنی در زمان عقد، لزوماً بايد مهریه مشخص و مقدار آن معلوم باشد.

مهريه، بایستی مال معيني بوده و مالكيت داشته باشد و قابل تملك باشد و به مرد تعلق داشته باشد يا در صورتی که متعلق به فرد ديگري است، با اجازه او باشد به گونه­ای كه زن بتواند آن را به مالكيت خود درآورد. از آنجایی که عقد موقت دارای مدت زمان مشخصی است، اگر در مدت آن، زن فوت كند مهر او بر عهده مرد باقي است و ورثه زن مي­توانند مهریه وی را از مرد مطالبه كنند. همچنين در صورتی که مرد پیش از نزدیکی، تمام مدت را ببخشد، بايد نصف مهریه را به زن بدهد.

2-  تعيين مدت:

بر طبق قانون، عقد ازدواج، زمانی منطقع می­باشد كه براي آن مدتي تعيين شده باشد؛ بدین معنا که رابطه زناشويي بعد از مدت تعيين شده پایان می­یابد و زن و مرد ديگر به یکدیگر محرم نخواهند بود. مدت عقد موقت باید معين باشد. در واقع، طرفین در برابر يكديگر پيمان وفاداري براي مدت معيني بسته و متعهد گردیده­اند كه در طي آن مدت، رابطه زوجيت (زناشويي) داشته باشند و بعد از اتمام مدت، تعهد آنان نيز اتمام می­یابد.

لازم به ذکر است طولاني بودن مدت نكاح موقت، آن را تبدیل به عقد دائم نخواهد کرد.

نکته: زن در ازدواج موقت، حق نفقه ندارد مگر اين كه در عقد شرط شده باشد.

ثبت ازدواج موقت

قانونگذار، صرفاً عدم ثبت واقعه ازدواج دائمي را جرم دانسته و مردي را كه ازدواج دائم خود را ثبت نکرده است، مجازات می­کند. ازهمین رو، بسياري از ازدواج هاي موقت به ثبت نمي­رسند.