خسارات رانندگی

جبران ضرر در نظام حقوقی ما بر مبنای اصل جبران کامل خسارت است. قانونگذار در تبصره سه ماده ۸ قانون بیمه اجباری شخص ثالث (مصوب ۱۳۹۵) اجرای این اصل را در خسارات مالی ناشی از حوادث رانندگی در جبران خسارات وارده به خودروهای نامتعارف، مستثنی نموده و مسئولیت عامل زیان را به میزان حداکثر خسارات وارده به یک خودرو متعارف کاهش داده است. در قانون بیمه شخص ثالث قانونگذار حمایت‌هایی برای آسیب‌دیدگان حوادث رانندگی در نظر گرفته است.

یکی از مشکلاتی که در عمل وجود دارد و می­توان به آن اشاره کرد این است که فردی با وضع اقتصادی ضعیف به ناگاه بر اثر غفلت، با خودروی گران قیمتی تصادف می­کند و بر اثر ورود خسارت محکوم به پرداخت ۴۰۰ میلیون تومان می­شود، حال به دلیل سقف تعهدات مالی بیمه گر در بیمه نامه به ارزش ۳۰ میلیون تومان وی باید ۳۷۰ میلیون تومان به زیان دیده بپردازد.

عامل زیان که از عهده چنین جبرانی بر نمی آید مجبور به تحمل ضمانت اجراهای قانونی می­شود که فرد را در موقعیت سختی قرار می­دهد. این قبیل اتفاقات که محصول اختلاف طبقاتی جامله کنونی می­باشد، قانونگذار را بر آن داشته تا در قانون بیمه اجباری خسارات وارد شده به شخص ثالث در اثر حوادث ناشی از وسایل نقلیه (مصوب 02/20/1395) به طور صریح به این امر بپردازد و برای جبران خسارات مالی ناشی از حوادث رانندگی در ارتباط با خودروهای گران قیمت سقف خاصی مشخص نماید.

تبصره ۳ ماده ۸ قانون مذکور مقرر می­دارد: « خسارت مالی ناشی از حوادث رانندگی صرفاً تا میزان خسارت متناظر وارده به گران ترین خودروی متعارف از طریق بیمه نامه شخص ثالث و یا مقصر حادثه قابل جبران خواهد بود».

در تبصره بعدی (تبصره ۴) ذکر می­شود: « منظور از خودروی متعارف، خودرویی است که قیمت آن کمتر از پنجاه درصد سقف تعهدات بدنی که در ابتدای هر سال مشخص میشود، باشد».

ماده 8 نیز در بیان میزان تعهّدات بدنی بیان می دارد: «حدّاقل مبلغ بیمه موضوع این قانون در بخش­خسارت بدنی معادل­حدّاقل­ ریالی­ دیه یک مرد مسلمان در ماه­های حرام با رعایت تبصره ماده (9) این قانون است؛ بنابراین مقصّر حادثه در ورود زیان به خودروی گران قیمت، در چنین مواردی فقط به میزان یک دوم دیه یک مـرد مسـلمان در ماه حرام (مثلاً به میزان 500 میلیون تومان) مسئولیت دارد و نسبت به خسارات زائد بر آن مسئولیتی نخواهد داشت».

به موجب اصل 40 قانون اساسی و مواد مختلـف قـانون مـدنی (از قبیـل مـاده 307،308) باید بعد از ورود زیان، خسارات وارده از سوی عامل آن به طـور کامـل جبران گردد.

موارد تخفیف در میزان خسارت

اما در این قواعد و مقرّرات، استثنائاتی هم مشاهده می شود. در ماده 4 قـانون مسـئولیت مدنی 1339 بیان شده است که: «دادگاه می­تواند میزان خسارت را در موارد زیرتخفیف دهد: 1- هرگاه پس از وقوع خسارت، واردکننده زیان بـه نحو مؤثری به زیاندیده کمک و مساعدت کرده باشد. 2- هرگاه وقوع خسارت ناشی از غفلتـی بـوده که عرفاً قابل اغمان باشد و جبران آن نیز موجب عسـرت و تنگدسـتی وارد کننده زیان شود. 3- وقتی زیان دیده به نحوی از انحاء موجبات تسهیل ایجاد زیان را فراهم نموده یا به اضافه شدن آن کمک یا وضعیّت واردکنندۀ زیان را تشدید کرده است».

در هر صورت به موجب ماده مذکور، دادگاه اجازه دارد از مسئولیت وارد کننده زیان بکاهد اما این ماده دادگاه را مکلّف به اعمال کاهش نمی کند؛ مضاف بر این که در هر مورد با توجه به اوضاع و احوال همان مورد و به همـان نسـبت ایـن کـاهش در نظر گرفته می شود. اما در تحدید مسئولیت موجود در (تبصره 2 ماده 8 قـانون بیمـه اجبـاری شخص ثالث 1395) اولاً- دادگاه میکلف به اعمال محدودیّت در میزان مسئولیت زیان دیده است و اختیاری در عدم کاهش ندارد، ثانیاً- مقدار غرامتی را کـه عامـل زیـان در حادثه رانندگی موجب شده در زمان محاسبه مسئولیت وی تا میزان مشخّصی (به میزان یک دوم تعهّدات بـدنی) محدود شده است و بیشتر از آن هم قابل مطالبه نیست.

سه حالت خسارت در قانون پیش بینی شده است:

1) خسارات جانی یا بدنی در تصادفات رانندگی: آسیب یا صدمه ایی که به بدن وارد می‌شود مانند: نقص عضو، شکستگی، از کار افتادگی، فوت، که بر اساس قانون بیمه اجباری در سوانح رانندگی، خسارات بدنی توسط بیمه جبران خواهد شد و فرقی نمی‌کند که آسیب دیده شخص ثالث باشد یا راننده ی مسبب حادثه .

2) خسارت مالی  به ماشین: آسیب و صدمه ای که به اموال و اشیاء وارد می‌شود و برعکس مورد قبل در خسارات مالی صرفاً زیان های وارده به اموال شخص ثالث توسط بیمه جبران می‌گردد و شامل خسارت های وارده به راننده‌ی مسبب حادثه نمی‌شود.

3) خسارات معنوی: در صورتیکه شخص ثالث که در تصادفات رانندگی آسیب دیده است مدعی خسارت معنوی باشد به موجب قانون  نمی‌تواند آن را از شرکت بیمه مطالبه کند و دراین شرایط وی می‌تواند با استناد به قانون مسئولیت مدنی یا قانون مجازات اسلامی طی شکایت حقوقی یا کیفری خسارت معنوی وارده را از راننده مسبب حادثه مطالبه نماید.

طبق قانون در یک سری موارد اگر خودرو دارای بیمه نامه معتبر باشد و تصادفی رخ دهد شرکت بیمه مکلف به پرداخت خسارات مالی و بدنی شخص ثالث زیان دیده است و سپس به مقصر حادثه برای استرداد مبلغ پرداختی مراجعه می­نماید.

طبق قانون در برخی موارد اگر خودرو دارای بیمه نامه معتبر باشد و تصادفی رخ دهد شرکت بیمه مکلف به پرداخت خسارات مالی و بدنی شخص ثالث زیان دیده است و سپس به مقصر حادثه برای استرداد مبلغ پرداختی مراجعه می­نماید.

پس گرفتن خسارت از مسبب توسط بیمه

در موارد زیر بیمه، خسارت را به شخص ثالث زیان دیده می دهد و سپس به مقصر حادثه برای استرداد مبلغ پرداختی مراجعه می­نماید؛

• در صورت اثبات عمدی بودن حادثه.
• راننده در حین رانندگی مست بوده یا استعمال مواد مخدر یا روانگردان ثابت شود.
• راننده مقصر، فاقد گواهینامه رانندگی یا گواهی نامه او مناسب با نوع وسیله نقلیه نباشد.
• راننده مقصر، وسیله نقلیه را سرقت کرده یا از مسروقه بودن آن اطلاع داشته باشد.
• حادثه، ناشی از تخلف حادثه ساز بوده باشد.

نکته: امکان دارد گاهی تصادفی رخ بدهد که در آن خودرو با یک جسم ثابت، مثل: درخت،گاردریل، دیوار، تیرچراغ برق و… برخورد کند.

از آن جایی که در این تصادف ها علاوه بر خودرو، به دارایی های یک ارگان مثل شهرداری هم خسارت وارد می شود، حتما باید پلیس در جریان قرار بگیرد تا کروکی را ترسیم کند.

پرداخت خسارات رانندگی به ۲ شکل است:

۱) بامراجعه مستقیم مقصر به شرکت بیمه،که در این حالت مقصر مدارک مورد نیاز را ضمیمه پرونده می کند و خسارت بعد از بازدید محل وقوع حادثه و تخمین خسارت توسط ارزیاب شرکت بیمه، به حساب آن اداره واریز می شود.

۲) مراجعه نماینده سازمان خسارت دیده به شرکت بیمه.

* اگر بیمه بدنه داشته باشیم پس از تسویه با آن ارگان، شرکت بیمه می تواند خسارت خودروی آسیب دیده را پوشش دهد. این خسارت را بدون کروکی هم می توان دریافت کرد.

در برخی از تصادفات ما نیاز به کروکی داریم و باید حتما با پلیس تماس بگیریم.

در چه تصادفاتی نیاز به کروکی است؟

• وقتی تصادف بین بیش از دو خودرو باشد یا تصادف زنجیره آی باشد.
• وقتی تصادف به علت حرکت با دنده عقب و یا به علت عبور از چراغ قرمز باشد.
• اگر تصادف با موتور سیکلت و یا خودرو سنگین مثل: اتوبوس، مینی بوس و یا کامیون باشد و یا تصادف با خودروی نظامی.
• هنگامی که تصادف به صورت شاخ به شاخ رخ دهد و یا بر اثر برخورد با یک جسم ثابت مثل درخت،گاردریل و یا تیر چراغ برق باشد.
• در مواقعی که تصادف به فاصله ۲۰ روز از صدور گواهینامه اتفاق بیفتد.
• زمانی که هرکدام از طرفین تصادف، مقیم آن شهر نباشند و مهمان و یا مسافر باشند.
• زمانی که یکی از طرفین و یا سرنشینان خودرو دچار خسارت جرحی شود.
• زمانی که میزان خسارت وارده بیش از حداقل تعهد مالی بیمه شخص ثالث باشد.