شکایت از پزشک

بر اساس آمارهای منتشر شده توسط معاونت انتظامی سازمان نظام پزشکی، ایران نسبت به سایر کشورها، کمترین میزان شکایت از پزشک را به خود اختصاص داده است؛ ولی سالانه حدود پنج هزار شکایت در دادسرای انتظامی نظام پزشکی ثبت می‌گردد که این میزان نسبت به سال‌های گذشته حدود ده درصد افزایش یافته است.

یکی از شغل­ها و مسئولیت‌هایی که رابطه مستقیمی با سلامت جسمی و بهداشت روانی انسان‌ها دارد، پزشکی است که اشتغال به آن، مسئولیت سنگینی را برای فرد به همراه دارد. از همین رو، برخی اوقات مشاهده می­کنیم که بعضی اقدامات پزشک یا سهل‌انگاری‌های او، چه از روی غرض و چه سهوی، وی را درگیر مسائل حقوقی و  قضایی کرده و شکایت علیه او و جبران خسارت را در پی خواهد داشت.

اقسام جرایم و تخلفات پزشکی

خطاهای پزشکی امکان دارد ‌عمدی و با برنامه قبلی باشد و یا بدون غرض و سهوی رخ دهد. در هر صورت، قانون برای برقراری عدالت و حراست از حقوق آسیب‌دیدگان، تدابیری اندیشیده و بسته به نیت، انگیزه، دلیل، شدت و تعداد دفعات وقوع خطا توسط پزشکان، جرایم و مجازات‌هایی را برای آنان در نظر گرفته است.

قصور پزشکی چیست؟

هنگامی یک پزشک در دادگاه به عنوان مجرم شناخته می­شود و حکم دریافت می‌کند که مرتکب قصور یا تخلفی شده باشد.

قصور پزشکی هنگامی رخ می‌دهد که پزشک به تعهدات خود عمل ننموده و به آنچه می­بایست برای درمان در نظر می‌گرفت، دقت کافی نکرده باشد. این قصور می‌تواند سهوی یا عمدی باشد؛ ولی در هر صورت، پزشک از شرایط آگاه بوده و نباید کوتاهی می‌کرده است.

تخلف پزشکی چیست؟

چنانچه پزشک از قصد، مرتکب جرمی شده باشد، در این حالت تخلف صورت گرفته است. عواقب تخلف پزشکی با توجه به اینکه با اراده‌ی خود پزشک بوده، بسیار سنگین‌تر از قصور پزشکی است.

به عنوان نمونه، دریافت مبلغ خارج از ضوابط تعیین شده، هدایت بیمار به مراکز عکس‌برداری شخصی، درمان بیماری بدون داشتن تخصص کافی در آن زمینه، جذب بیمار از راه آگهی‌های فریبنده و افشا کردن اسرار بیمار از جمله تخلفاتی می­باشند که در صورت اثبات، عواقب جبران ناپذیری را برای پزشک به دنبال خواهد داشت.

در صورتی که پزشک به بیمار آسیب جانی وارد کند، بایستی دیه آن را بپردازد، مگر اینکه کلیه فعالیت‌های درمانی وی مطابق با موازین پزشکی بوده یا به سبب خطرناک بودن، از بیمار یا همراهان او امضایی در رابطه با برائت، گرفته شده باشد، هرچند این امضا همیشه مدرک بر بی‌گناهی پزشک نیست.

همچنین در صورتی که بیمار پس از درمان، اقدامی خلاف دستورات پزشکی انجام دهد که موجب وخیم‌تر شدن حال و یا فوت او شود، پزشک مقصر نخواهد بود و نیز چنانچه پرستار خلاف دستورات پزشک کاری را انجام دهد یا قصور پرستار موجب بدتر شدن حال بیمار گردد، در این حالت پرستار و دیگر کادرهای درمانی مرکز یا بیمارستان مقصر بوده و پزشک مرتکب قصوری نشده است.

مراجع صالح برای رسیدگی به پرونده شکایت از پزشک

اگر عارضه‌ای بر اثر سهل‌انگاری یا خطای پزشک در طی دوران درمان و معالجه رخ دهد، شخص قربانی یا نماینده قانونی وی، می‌توانند اقامه دعوا کرده و برای دریافت جبران خسارت وارده و دیه از پزشک اقدام کنند. بدین منظور در ابتدا با توجه به نوع و شدت عارضه و دلیل احتمالی وقوع آن، بایستی به یکی از مراجع صالح رجوع کرده و اقدام به شکایت کند.

شکایت از پزشک در دادسرای جرایم پزشکی

یکی از اصلی‌ترین نهادهایی که به اتفاقاتی نظیر قصور پزشکی رسیدگی می‌کند، دادسرای جرایم پزشکی می­باشد. این مرجع که در تهران و کلانشهرهای کشور مشغول به فعالیت است، بعد از ثبت شکایت مراجعه‌کننده و جمع­آوری مدارک و ادله متقاضی مبنی بر وقوع تخلف، تمامی قرائن و مدارک را برای بررسی تخصصی‌تر به کمیسیون پزشکی ارجاع می‌دهد. این کمیسیون نیز به کمک تجربه و دانش اعضای خبره و متخصص خود و تفحص از مدارک و شواهد موجود، نظر خود را در مورد وقوع یا عدم وقوع قصور به دادسرای جرایم پزشکی ارائه نموده و دادسرای مربوطه با احضار بیمار و پزشک و مشاهده دلایل و مدارک آن‌ها، عدم وقوع قصور پزشکی را اعلام می­نماید و در غیر این صورت کیفرخواستی مبنی بر حدوث خطای پزشکی صادر کرده و از دادگاه، پیگیری پرونده را استدعا می­کند.

شکایت علیه پزشک در دادسرای انتظامی سازمان نظام‌پزشکی

یکی دیگر از مراجع قضائی که وظیفه رسیدگی به تخلفات پزشکان را دارد، دادسرای انتظامی سازمان نظام‌پزشکی است. این مرجع با استفاده از اختیاراتی که به‌موجب قانون دارد، در صورت احراز وقوع تخلف، گستره وسیعی از جریمه‌ها را برای پزشکان متخلف در نظر می‌گیرد و با نظر ‌به میزان و  تعداد دفعاتی که تخلف پزشکی صورت گرفته و شکایت علیه پزشک شده باشد، از توبیخ تا باطل کردن پروانه طبابت را برای متخلفین در نظر می‌گیرد.

اقدام به انجام رفتارهای خارج از عرف طبابت، سرپیچی از رعایت نرخ‌ها و تعرفه‌های قانونی، بی توجهی به مبانی علمی و قانونی حین درمان، بی اعتنایی به قواعد و اصول شرعی، امتناع از پذیرش بیماران اورژانسی، سهل‌انگاری در امر طبابت، مبالغه و تظاهر برای جذب بیمار، تحویل داروهای تقلبی به‌جای اصل، برخورد نامناسب و دور از ادب کادر درمانی، از جمله تخلفاتی هستند که در صورت رویت، می‌توان با مراجعه به دادسرای انتظامی سازمان نظام‌پزشکی، برخورد قانونی با پزشک متخلف را از آن دادگاه تقاضا نمود.

شکایت از پزشک در دادگاه‌های عمومی

دادگاه‌های عمومی نیز به تخلفات پزشکان رسیدگی می­کنند. این دادگاه‌ها با ارجاع مدارک و مستندات قانونی به پزشکی قانونی، به عارضه حادث شده رسیدگی کرده و با بررسی ادله و مدارک پرونده، بر وقوع یا عدم وقوع تخلف پزشکی صحه می‌گذارند.

شکایت علیه پزشک در شورای حل اختلاف

شوراهای حل اختلاف در هر شهر برای کم کردن و کنترل تنش بین افراد و گروه‌ها به وجود آمده­اند. اختلاف بین پزشکان و مردم و یا پزشکان با یکدیگر نیز در این مرجع قابل‌پیگیری می­باشد؛ ولی در نظر داشته باشید که میزان خسارت احتمالی در پرونده­ی مورد بحث، بایستی کمتر از پنجاه میلیون ریال بوده تا در حدود اختیارات این مرجع باشد.

شکایت از پزشک در سازمان تعزیرات حکومتی

سازمان تعزیرات حکومتی در کنار دیگر وظایف و مسئولیت‌های قضائی خود، در بعضی زمینه‌های معین و معدود، پاسخگوی افرادی است که از پزشک و یا کادر درمانی خود شکایت دارند و بر طبق قانون، صلاحیت پیگیری شکایت علیه پزشکان در برخی موارد، بر عهده آن­ها می­باشد. خودداری از پذیرش بیماران اورژانسی و خدمات‌رسانی به آنان، تأسیس مؤسسه پزشکی توسط اشخاص فاقد پروانه و مجوز لازم، بهره‌گیری از افراد غیرمتخصص در کادر درمانی خود و …  از جمله مواردی هستند که در صورت روبرو شدن با آن‌ها، می‌توان با مراجعه به سازمان تعزیرات حکومتی، بررسی این تخلفات را درخواست کرد.

مدارک لازم برای شکایت علیه پزشک

جهت تسهیل در طی‌ نمودن مراحل قضائی و افزایش سرعت در امور حقوقی، سامانه‌ای به‌ عنوان سامانه ثنا راه‌اندازی گردیده که ایجاد حساب و ثبت مشخصات در این سامانه برای همه افراد ضروری و لازم است. مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضائی و ثبت ثنا در سامانه قوه قضائیه، نقطه شروع شکایت علیه پزشک است.

بعد از ایجاد حساب کاربری در سامانه ثنا، نوبت به گردآوری مدارک و مستنداتی می­رسد که به طریقی بیانگر وجود قصور و یا تخلف در روند درمان، توسط پزشک یا کادر درمانی بوده است. از متداول‌ترین مدارک مورد نیاز برای شکایت از پزشک‌، می‌توان موارد زیر را نام برد:

• همه تصاویر گرفته شده یا ضبط شده از بیمار یا ناحیه وقوع عارضه، قبل و بعد از عمل و همچنین تمامی عکس‌های رادیولوژی و ام‌آرآی که به ‌صورت فیزیکی یا در قالب لوح فشرده قابل‌ارائه باشد، به‌ ویژه در مواردی که هدف شکایت از پزشک زیبایی باشد.
• پرونده‌های پزشکی، دفترچه درمانی و نسخه­های تجویزی توسط پزشک که حاوی اطلاعات راهبردی باشد.
• صورت‌حساب‌های واریزی و فیش‌های پرداختی و همچنین پرینت حساب بیمار و تراکنش‌های وی که حاکی از جابه‌جایی مبلغ نامتعارف به پزشک باشد.
• تمامی مراودات، تماس‌ها و اطلاعات ارسالی از طریق نامه، فکس و یا تلفن همراه که شامل پیام‌ها، تصاویر، مبالغ و فایل‌های صوتی باشد.

بهترین زمان برای شکایت از پزشک

بهترین زمان شکایت از پزشک، دقیقاً بعد از وقوع عارضه و قبل از بهبود و تحلیل رفتن آثار آن صدمه می­باشد، به گونه­ای که هنوز آثار برجای‌مانده از آن چشمگیر و قابل‌توجه باشد تا بتوان در مراجع قانونی نسبت به آن اقامه دعوا نمود.

بعد از ثبت حساب در سامانه ثنا و همگام با آن، گردآوری مستندات و مدارک حاکی از وقوع قصور و تخلف پزشکی و با دردست‌داشتن اصل کارت ملی و تصویر آن و نیز اصل و تصویر شناسنامه و پرونده پزشکی و ادله گردآوری‌شده توسط بیمار، می‌توان با حضور در یکی از مراجع ذی‌صلاح، مراحل قانونی این روند حقوقی را طی نمود.

به سبب پیچیدگی و گستردگی مسائل و جنبه‌های حقوقی شکایت علیه پزشک و حساسیت موضوع برای پزشک برای حفظ آبرو و با توجه به سابقه او در میان دیگر پزشکان و بیماران و تأثیر اثبات قصور و یا عدم آن، بر آینده شغلی پزشک، بررسی پرونده‌های پزشکی با دقت زیادی انجام می­شود.