به رابطه خویشاوندی، چه خونی و چه سببی به موجب نکاح یا رضاع، قراب می‌گویند. از بین انواع قرابت، سه گروه از آن در قانون مدنی پذیرفته شده است.
قرابت دو نوع است که عبارتند از قرابت نسبی و قرابت سببی. علاوه بر این دو، قانون مدنی به پیروی از فقه از قرابت دیگری به نام «رضاع» (شیرخوارگی) اشاره کرده است که به موجب ماده ۱۰۴۶ قانون مدنی فقط از نظر ایجاد حرمت در نکاح در حکم قرابت سببی می‌باشد.
ماده 1046 قانون مدنی بیان میدارد: «قرابت رضاعی از حیث حرمت نکاح در حکم قرابت نسبی است مشروط بر این که:
– اولاً شیر زن از حمل مشروع حاصل شده باشد.
– ثانیاً شیر مستقیماً از پستان مکیده شده باشد.
– ثالثاً طفل لااقل یک شبانه روز و یا ۱۵ دفعه متوالی شیر کامل خورده باشد بدون این که در بین، غذای دیگر یا شیر زن دیگر را بخورد.
– رابعاً شیر خوردن طفل قبل از تمام شدن دو سال از تولد او باشد.
– خامساً مقدار شیری که طفل خورده است از یک زن و از یک شوهر باشد. بنابراین اگر طفل در شبانه روز مقداری از شیر یک زن و مقداری از شیر‌زن دیگر بخورد موجب حرمت نمی‌شود، اگرچه شوهر آن دو زن یکی باشد و همچنین اگر یک زن یک دختر و یک پسر رضاعی داشته باشد که هر یک را از شیر متعلق به شوهر دیگر شیر داده باشد آن پسر و یا آن دختر، برادر و خواهر رضاعی نبوده و ازدواج بین آنها از این حیث ممنوع نمیباشد.»
خویشاوندی علاوه بر آثار حائز اهمیتی که در مباحث حقوقی مربوطه شامل حرمت نکاح و… دارد، نقش مهمی نیز در نظام اجتماعی دارد. در نظام خویشاوندی هر شخص در برابر دیگران حقوق و تکالیفی دارد و حتی شیوه انتقال اموال (توارث) در میان آنان نیز تابع همین نقش است. در نظام حقوقی کشور ما، پیوندهای خانوادگی از دو منبع نسب و نکاح ایجاد میشوند. بنابراین، زن و شوهر ارکان اصلی پیوند خانوادگی هستند که در اثر ازدواج حاصل میشود.
نسب حاصل تولد یکی از دیگری یا منتهی شدن دو فرد به منشاء واحد از نسل واحد است. به خویشاوندانی که از نسل همدیگر هستند، خویشاوندان در خط مستقیم گفته میشود، مثل قرابت پدر و مادر با فرزندان خود.
قرابتی که به دلیل وجود نسب مشترک ایجاد گردیده است، قرابت در خط اطراف می‌گویند و به کسی که این نوع خویشان از نسل وی میباشند، جامع نسب گفته میشود. بدین ترتیب، نسبت دو برادر یا خواهر و برادر قرابت در خط اطراف و جامع میان آن دو، والدینشان هستند و قرابت دو پسر عمو نیز به همین ترتیب در خط اطراف و جامع نسب آنها پدربزرگشان است.
قرابت نسبی در سه طبقه تقسیم بندی شده است که در ماده 1032 قانون مدنی در مورد آن صحبت شده است. این ماده بیان میدارد: «قرابت نسبی به ترتیب طبقات ذیل است:
طبقه اول: پدر و مادر و اولاد و اولادِ اولاد.
طبقه دوم: اجداد و برادر و خواهر و اولاد آنها.
طبقه سوم: اعمام و عمات و اخوال و خالات و اولاد آنها
در هر طبقه درجات قرب و بعد قرابت نسبی به عده نسل‌ها در آن طبقه معین میگردد.
مثلا در طبقه اول قرابت پدر و مادر با اولاد در درجه اول و نسبت به اولادِ اولاد در درجه دوم خواهد بود و هکذا در طبقه دوم قرابت برادر و خواهر و جد و جده در درجه اول از طبقه دوم و اولاد برادر و خواهر و جد و پدر در درجه دوم از طبقه دوم خواهد بود و در طبقه سوم قرابت عمو و دایی و عمه و خاله در درجه اول از طبقه سوم و درجه اولاد آنها در درجه دوم از آن طبقه است.»
به موجب ماده 862 قانون مدنی: «اشخاصی که به موجب نسب ارث می‌برند سه طبقه‌اند:
1) پدر و مادر و اولاد و اولاد اولاد.
2) اجداد و برادر و خواهر و اولاد آنها.
۳) اعمام و عمات و اخوال و خالات و اولاد آنها.»
قرابت نسبی به صورت مطلق، مانع نکاح نمیباشد. به سبب قرابت نسبی، ازدواج 7 گروه از زنان با مردان حرام است. این دسته از زنان شامل مادر، دختر، خواهر، عمه، خاله، دختر برادر و دختر خواهر میشوند و ازدواج فرزندان عمو، عمه، خاله و دایی با هم مانعی ندارد.
بر طبق ماده 1045: «نکاح با اقارب نسبی ذیل ممنوع است اگر چه قرابت حاصل از شبهه یا زنا باشد.
1) نکاح با پدر و اجداد و با مادر و جدات هر قدر که بالا برود.
2) نکاح با اولاد هر قدر که پایین برود.
3) نکاح با برادر و خواهر و اولاد آنها تا هر قدر که پایین برود.
4) نکاح با عمات و خالات خود و عمات و خالات پدر و مادر و اجداد و جدات.»
قرابت سببی که به آن «قرابت بالمصاهره» نیز گفته میشود، خویشاوندی ناشی از عقد نکاح است. به دنبال این عقد، بین زوجین و بین هریک از آنها با بستگان نسبی طرف مقابل، رابطه خویشاوندی برقرار میشود.
ماده ۱۰۳۳ قانون مدنی در رابطه با قرابت سببی اذعان میدارد: «هر کس در هر خط و به هر درجه که با یک نفر قرابت نسبی داشته باشد در همان خط و به همان درجه قرابت سببی با زوج یا زوجه او خواهد داشت بنابراین پدر و مادر زن یک مرد اقربای درجه اول آن مرد و برادر و خواهر شوهر یک زن از اقربای سببی درجه دوم آن زن خواهند بود.»
در قرابت سببی از لحاظ ایجاد حرمت در نکاح، فرقی میان ازدواج دائم و ازدواج موقت وجود ندارد. پس به عنوان نمونه، اگر مردی با زنی حتی ازدواج موقت کند، نکاح با مادر و جدات آن زن حرام ابدی است.
بر طبق موادی که در زیر به آنها اشاره خواهیم کرد، ازدواج با این دسته از افراد به موجب قرابت سببی ممنوع است:
قرابت رضاعی به گونه‌ای از خویشاوندی گفته میشود که بین زنی (به غیر از مادر) که به نوزادی شیر داده است با شخص و خویشاونان و اقربای او به وجود می‌آید. قرابت رضاعی مثل قرابت نسبی به خطوط عمودی و اطراف تقسیم میگردد. شرایط ایجاد قرابت رضاعی در ماده ۱۰۴۶ قانون مدنی مشخص شده است. بر طبق این ماده: «قرابت رضاعی از حیث حرمت نکاح در حکم قرابت نسبی است مشروط بر این که:
– اولاً شیر زن از حمل مشروع حاصل شده باشد.
– ثانیاً شیر مستقیما از پستان مکیده شده باشد.
– ثالثاً طفل لااقل یک شبانه روز و یا ۱۵ دفعه متوالی شیر کامل خورده باشد بدون این که در بین، غذای دیگر یا شیر زن دیگر را بخورد.
– رابعاً شیر خوردن طفل قبل از تمام شدن دو سال از تولد او باشد.
– خامساً مقدار شیری که طفل خورده است از یک زن و از یک شوهر باشد. بنابراین اگر طفل در شبانه روز مقداری از شیر یک زن و مقداری از شیر‌زن دیگر بخورد موجب حرمت نمی‌شود، اگرچه شوهر آن دو زن یکی باشد و همچنین اگر یک زن یک دختر و یک پسر رضاعی داشته باشد که هر یک را از شیر متعلق به شوهر دیگر شیر داده باشد آن پسر و یا آن دختر، برادر و خواهر رضاعی نبوده و ازدواج بین آنها از این حیث ممنوع نمیباشد.»
قرابت رضاعی صرفاً از لحاظ ایجاد حرمت در نکاح، در حکم قرابت نسبی بوده و سایر قوانین مربوط به خویشاوندی مثل توارث و الزام به دادن نفقه را ندارد و تنها اثر آن، ممنوع کردن ازدواج بین طفل و مادر رضاعی و اقربای رضاعی و نیز بین مرضعه (زن شیردهنده) و خویشان طفل (مرتضع) است. پس ازدواج بین طفل و هر فردی که نسبش به شوهر مرضعه برسد، نیز حرام خواهد بود. همچنین ازدواج بین دو طفل که با شرایط گفته شده از یک زن شیر بنوشند (خواهر و برادر رضاعی)، حرام است.
طلاق طلاق نکوهیده ترین حلالی است که خداوند متعال برای بندگانش قرار داده است و آن را به عنوان...
تعویق صدور حکم به این معنا می باشد که دادگاه تعقیب متهم را شروع و مجرمیت او را احراز کرده، ا...
ضابطین دادگستری مامورانی هستند که تحت نظارت و تعلیمات قوه قضائیه (مقام قضائی) برای کشف جرم، ...
شفعه در لغت به معنای ضمیمه کردن است و فردی که از این حق برخوردار است با منظم کردن حصه ی فروخ...
یکی از مهم ترین روابط حقوقی بین پزشک و بیمار این است که پزشک باید در قبال معالجه بیمار از تم...
نظرات کاربران