مشاغل معاف از مالیات

گروهی خاص از مشاغل در کشور وجود دارند که به خواست قانون از پرداخت مالیات با توجه به خدماتی که ارائه می­دهند، معاف می­باشند که به آن­ها مشاغل معاف از مالیات گفته می­شود؛ به عبارت دیگر، این قانون که هر شخصی می­بایست مالیات پرداخت کند، شامل این اشخاص و مشاغل نمی­شود و این مشاغل می‌توانند بدون پرداخت هیچ مالیاتی به فعالیت خود در طول سال ادامه دهند.

مالیات چیست؟

مالیات در واقع نوعی هزینه اجتماعی بوده که همه افراد در جهت بهره‌برداری از امکانات و منابع یک کشور وظیفه دارند آن را بپردازند تا توانایی‌ جایگزینی این منابع و امکانات فراهم گردد. در حقیقت، مالیات، انتقال قسمتی از درآمد‌های جامعه به دولت یا پاره­ای از سود فعالیت‌های اقتصادی بوده که به دولت می‌رسد؛ چراکه ابزار و امکانات کسب درآمد و سود‌ها را دولت فراهم نموده ‌است.

غالباً کلیه مشاغل و کسب و کارها بایستی مالیات را به اقسام گوناگونی پرداخت نمایند که هر ساله میزان این مالیات، شیوه دریافت آن و کلیه قوانین تأثیر­گذار در آن دستخوش تغییراتی می­شود. اما، هر چند که همه مشاغل باید مالیات بپردازند، کسب و کارهایی وجود دارند که از مالیات معاف هستند که در ادامه به آن­ها خواهیم پرداخت.

دلیل معافیت برخی مشاغل از مالیات

به صورت کلی دو دلیل اصلی برای معافیت یک شغل از پرداخت مالیات وجود دارد. نخست اینکه آن شغل از دید خدمات اجتماعی بسیار حائز اهمیت است و دولت برای این که قادر باشد این خدمات را به صورت ارزان­ تر در اختیار عموم مردم قرار دهد، از حق خود به عنوان مالیات می­گذرد تا این خدمات ارزان­تر در جامعه ارائه گردند.

دلیل دوم این است که بعضی از مشاغل برای دولت و حاکمیت ارزشمند هستند و دولت برای حفظ این مشاغل و حمایت از آنان، این گروه را از پرداخت مالیات معاف می­کند.

چه مشاغلی از مالیات معاف هستند؟

مشاغل معاف از مالیات یکی از ابزارهای قانونی در اختیار دولت و نهادهای نظارتی هستند که به موجب آن­ها امکان خدمات رسانی بهتر در جامعه به وجود می­آید. قانونگذار تلاش کرده تا نسبت به بعضی از مشاغل، این معافیت ها را لحاظ نماید تا مشوقی برای گسترش آن مشاغل در جامعه شود و یا اینگونه خدمات با هزینه کمتری در اختیار جامعه قرار بگیرد.

به صورت کلی، مشاغل بسیار مهم که اهدافی نظیر آموزش و پرورش یا صادرات و واردات دارند، معاف از مالیات می­باشند. این مشاغل عبارتند از:

• مشاغل آموزشی، تربیتی و ورزشی: سیستم آموزشی کشور با هدف کاهش مشکلات موجود در آموزش عالی از پرداخت مالیات معاف گردیده است و می‌تواند بدون پرداخت هیچ گونه مالیاتی به فعالیت خود ادامه دهد.
• مشاغل و صنایع صادراتی کشور: صادرات یکی از مهم‌ترین راه­ های تأمین ارزی کشور بوده که با هدف کاهش مشکلات موجود در صادرات محصولات و خدمات به خارج از کشور، این حوزه نیز از پرداخت مالیات به صورت کامل معاف گردیده است.
• مشاغل و مؤسساتی که در بنگاه‌های تولید، سرمایه­گذاری می‌کنند: اشخاصی که در تأمین مالی، طرح یا پروژه­ای تولیدی به صورت قرارداد مشارکتی شرکت نمایند، برابر با کمترین سود از دادن مالیات معاف خواهند شد. البته، پرداخت کننده سود یعنی شرکت تولیدی به اندازه سودی که بر اساس قرارداد تعیین شده، بایستی مالیات بپردازند.
• مشاغل مربوط به بخش عشایری، روستایی و کشاورزی: این بخش­ها با هدف افزایش قدرت کشاورزی که برای تأمین نیازهای کشور مهم است، از پرداخت مالیات معاف گردیده­اند. بر اساس ماده ۱۳۳ قانون مالیاتی، کلیه درآمد شرکت­ های تعاونی روستایی و صندوق ­هایی که در زمینه حمایت از کشاورزی فعالیت می­کنند، از دادن مالیات معاف می­باشند که شامل تعاونی‌های کارگری، صیادان، عشایر و اتحادیه‌های این مشاغل است.
• مشاغل تولیدی، معدنی و گردشگری: به موجب ماده 132 قانون مالیات­های مستقیم: «درآمد ابرازی ناشی از فعالیت­‌های ‌تولیدی و معدنی اشخاص حقوقی غیردولتی در واحدهای تولیدی یا معدنی که از تاریخ اجرای این ماده از طرف‌ وزارتخانه­‌های ذی­ربط برای آن­ها پروانه بهره‌برداری صادر یا قرارداد استخراج و فروش منعقد می‌شود و همچنین درآمدهای خدماتی بیمارستان­ ها، هتل ­ها و مراکز اقامتی گردشگری اشخاص یادشده که از تاریخ مذکور از طرف مراجع قانونی ذی­ربط برای آنها پروانه بهره­ برداری یا مجوز صادر می‌شود، از تاریخ شروع بهره‌برداری یا استخراج یا فعالیت به مدت پنج سال و در مناطق کمتر توسعه‌ یافته به مدت ده‌ سال با نرخ صفر مشمول مالیات می‌باشد.»
• مهریه، جهیزیه، جوایز علمی و بورس‌های تحصیلی و درآمد بابت حق اختراع یا حق‌اکتشاف: ماده ۱۴۴ قانون مالیات­ های مستقیم بیان می­دارد: «جهیزیه منقول و مهریه اعم از منقول یا غیر منقول و جوایز علمی و بورس‌های تحصیلی و همچنین درآمدی که بابت حق اختراع یا حق‌اکتشاف عاید مخترعین و مکتشفین می‌گردد به طور کلی و نیز درآمد ناشی از فعالیتهای پژوهشی و تحقیقاتی مراکزی که دارای پروانه تحقیق از وزارتخانه‌های ذیصلاح می‌باشند به مدت ده سال از‌تاریخ اجرای این اصلاحیه طبق ضوابط مقرر در آیین‌نامه‌ای که به پیشنهاد وزارتخانه‌های فرهنگ و آموزش عالی، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و‌امور اقتصادی و دارایی به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید از پرداخت مالیات معاف می‌باشد.»
• مشاغل موجود در مناطق آزاد تجاری و صنعتی: مناطق آزاد تجاری که به صورت مستقیم و غیرمستقیم در ارز­آوری کشور مؤثرند، با هدف جذب سرمایه گذار خارجی، معاف از مالیات گردیده‌اند تا فرصت خوبی را برای جذب سرمایه گذار فراهم نمایند.
• مشاغل مربوط به بخش هنر و فرهنگ: درآمد حاصل از فعالیت­ های انفرادی و یا جمعی شامل فعالیت انتشاراتی، فعالیت مطبوعاتی، فعالیت فرهنگی و هنری توسط اشخاص حقیقی و حقوقی که مجوز فعالیت یا پروانه تاسیس از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دارند و بصورت مکتوب، سمعی، بصری و صحنه­ ای تولید، توزیع و عرضه می­شود از پرداخت مالیات معاف می­باشند.
• مشاغل مربوط به بخش ترانزیت: ترانزیت نقش بسیار مهمی در تأمین منابع ارزی و دیگر نیازهای کشور دارد؛ از همین رو، در قانون تصمیماتی مبنی بر عدم پرداخت مالیات توسط این مشاغل گرفته شده است که مشاغل مربوط به بخش ترانزیت نیز معاف از مالیات هستند. مطابق بند”ب” ماده 141قانون مالیات­های مستقیم: «100 درصد درآمد حاصل از صادرات کالاهای مختلف که به صورت ترانزیت به ایران وارد شده یا می شوند و بدون تغییر در ماهیت یا با انجام کاری بر روی آن صادر می­شوند از شمول مالیات معاف است.»
• معافیت مشاغل خانگی از مالیات: از آنجایی که در مشاغل خانگی، عرضه کالا و خدمات در خانه صورت می­گیرد و زنان خانه­ دار با سرمایه ­ای کم، آن را راه­ اندازی می­کنند از پرداخت مالیات و عوارض مالی و تجاری معافند. دولت نیز با برنامه­ های حمایتی نظیر تأمین وام اشتغال، تامین بیمه خویش­فرما و همچنین تعرفه ­های آب، گاز و برق، مشاغل خانگی را تشویق می­کند و مورد حمایت قرار می­دهد.