مطالبه مهریه

مهریه چیست؟

مهريه مالی است که به حکم قانون به مناسبت ازدواج از طرف مرد به زن تعلق می­گیرد و به قصد حمايت از زن و حفظ ارزش و احترام اوست. بطور معقول انواع مختلف مهريه که توسط زوجین و يا قانونگذار تعیین می­شود، بايد با وضعیت مالی مرد هماهنگ بوده و توانایی پرداخت آن را داشته باشد. در تعیین مهريه در زمان عقد، زوج بايد به اندازه توان مالی خود مهريه را بپذيرد.

در خصوص حق امتناع زوجه از تمکین، برای دريافت مهريه نیز بايد وضع مالی زوج، که مورد موافقت زوجه بوده، در نظر گرفته شود و چنانچه زوج توان پرداخت مهريه را نداشته باشد، می­توان حق امتناع زوجه را به استناد وجود شرط ضمنی ساقط شده دانست.

تعیین مهريه متناسب با وضع مالی زوج

مطابق ماده 1080 قانون مدنی: «تعيين مقدار مهر منوط به تراضي طرفين است.» این تراضي طرفين بطور معمول و در اغلب موارد، قبل از عقد نکاح صورت می­­گيرد و در صورتيکه در خصوص مقدار مهر قبل از عقد به توافق نرسند و بدون تراضي، در خصوص مهر، طرف عقد قرار بگيرند و ازدواج کنند، باز هم می­­توانند با توافق یکدیگر مقدار مهر را تعيين کنند و در هر دو صورت قبل از عقد و بعد از آن تراضی در خصوص تعيين مهر صحيح بوده و عنوان (مهرالمسمی) را دارد.

اثر وضع مالی زوج بر تعیین مهريه توسط قانونگذار

تعيين مهریه به هر اندازه که طرفين عقد بخواهند با تراضی آنها اعتبار کامل دارد و قانون اراده و تراضی طرفين عقد نکاح را در خصوص مقدار مهریه بطور کامل می­پذیرد، اما ممکن است طرفين عقد در خصوص مهریه هيچ صحبتی یا توافقی نداشته باشند و بدون تعيين مهریه ازدواج کنند و یا مهری­ که طرفين تعيين می­کنند به دليلی باطل باشد.

گاهی مهریه مجهول است و یا ماليت ندارد و گاهی تعيين مهریه به زوجه سپرده می­شود تا بعد از نکاح مقدار آن را مشخص کند و ممکن است تعيين مهر به شخص ثالثی واگذار شده باشد و ثالث قبل از تعيين مهر فوت شود. بنابراین اصل کلی در تعيين مهریه، توافق و تراضی طرفين است و بطور استثنایی و در موارد خاص قانونگذار دخالت می­کند و مقدار مهریه را مشخص می­کند. مواردی را که قانونگذار بجای طرفين، مقدار مهریه را با ارائه ضابطه ­ای تعيين می­کند، می­توان در دو عنوان کلی مهرالمثل و مهرالمتعه خلاصه کرد.

مطالبه مهریه

به موجب ماده 1082 قانون مدنی: «به مجرد عقد زن مالک مهر می­شود و می‌تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید.» هنگام وقوع عقد ازدواج، زن مالک مهریه خواهد شد و از همان لحظه مستحق دریافت مهریه خواهد بود.

مطالبه مهریه به دو صورت امکانپذیر است:

مهریه می­تواند به صورت عندالمطالبه یا عندالاستطاعه باشد، البته عدم تعیین مهریه در نکاح دائم موجب بطلان نیست. ولی در عقد نکاح موقت حتماً باید مهریه مشخص شود در غیر این صورت این امر موجب بطلان عقد می­شود.

• عندالمطالبه: در این نوع مطالبه، زوجه هر وقت که بخواهد، می­تواند مهریه­ اش را مطالبه کند.
• عندالاستطاعه: در مطالبه مهریه به صورت عندالاستطاعه، در صورتی که مرد توانایی مالی داشته باشد، باید مهریه را پرداخت کند، در غیر این صورت مجبور به پرداخت آن به صورت یکجا نیست.

شرایط مطالبه مهریه

1. اگر زوجه مهریه­ اش را نبخشیده باشد، در این صورت می­تواند، آن را دریافت کند.
2. در صورتی که زوجه یک بار مهریه‌اش را از زوج گرفته باشد، مجدداً امکان درخواست دریافت مهریه وجود ندارد.
3. زوجه بلافاصله پس از جاری شدن صیغه عقد موقت و دائم می­تواند، تقاضای مطالبه مهریه­ اش را کند.
4. در صورت فوت زوجه تنها زمانی امکان دریافت مهریه وجود دارد که زوجه مهریه‌اش را در زمان حیات به زوج نبخشیده باشد.
5. اگر زوجه در زمان حیات مهریه ­­اش را دریافت نکرده باشد، وراث او می‌توانند مهریه را پس از فوت زن از همسرش مطالبه کنند.

روش ­های مطالبه مهریه

1- مطالبه مهریه از طریق دادگاه

زن با مراجعه به دادگاه خانواده، دادخواست مطالبه مهریه را تقدیم می‌کند. این کار نیازمند رسیدگی در دادگاه و صدور حکم مبنی بر پرداخت مهریه است. همچنین زن می‌تواند قبل از تقدیم دادخواست اصلی از دادگاه در قالب دادخواست قرار تامین خواسته، تقاضا کند که دارایی ­های زوج بدون اطلاع او توقیف شود.

2- مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت

در این مرحله اگر مهریه وجه نقد و یا در حکم نقد باشد، زوجه با مراجعه به دفتر ازدواج محل وقوع عقد و با داشتن سند رسمی ازدواج، می‌تواند مهریه‌اش را به اجرا بگذارد و اجراییه به زوج ابلاغ می­شود و به مدت ده روز به او مهلت داده خواهد شد، تا مهریه را پرداخت کند.

چنانچه شوهر در این مدت دین خود را پرداخت نکند، زوجه می­تواند با معرفی اموال و دارایی شوهر به اجرای ثبت، تقاضا کند که اموال او توقیف شود و زن می­تواند مطالباتی را که شوهر از افراد دیگری دارد و یا موجودی حساب­ های بانکی او را توقیف کند. همچنین زن می­تواند درخواست توقیف حقوق همسرش را از موسسه­ های دولتی و یا خصوصی داشته باشد و تا میزان یک چهارم حقوق (مادام که شوهر متاهل است) و نیز یک سوم آن را (در صورتی که آنها از یکدیگر جدا شوند و تا وقتی که شوهر زن دیگری اختیار نکرده باشد) توقیف کند.

مطالبه مهریه از سهم الارث زوج

با توجه به اینکه اصولاً مسئول پرداخت مهریه، زوج است و مهریه از وی مطالبه می­شود، در مقام توقیف اموال و یا تامین خواسته، اموالی که به مرد ارث رسیده است، برای توقیف معرفی می­شود.

مطالبه مهریه در عقد موقت

تفاوتی میان مطالبه مهریه در عقد دائم و موقت نیست، در واقع معمولاً در عقد موقت، سند نکاح عادی بوده و امکان مراجعه به اداره اجرای ثبت وجود ندارد. بنابراین، زوجه باید برای مطالبه مهریه به دادگاه خانواده مراجعه کند.